Tijdens de eerste les over zin en onzin van het leven zochten we naar de grenzen van zin en onzin. Wanneer is het leven zinloos geworden, was een vraag van diverse leerlingen. Ze hadden zelf wel herkenbare voorbeelden, die mij iets te gemakkelijk gingen. Ik herinnerde me enkele jaren geleden de film Le scaphandre et le papillon, het verhaal van de hoofdredacteur van Elle, Jean-Dominique Bauby, die een hersenbloeding krijgt, in het ziekenhuis wakker wordt en ontdekt dat hij nog bij zijn volle verstand is maar alleen met zijn linkeroog kan knipperen. Bauby slaagt erin zijn zelfmedelijden opzij te zetten en besluit het boek te schrijven waarvoor hij al een contract met een uitgeverij had getekend voor het ongeluk. Alleen met zijn linkeroog knipperend lukt het hem het gehele boek te dicteren aan Claude, zijn hulp en secretaresse.

Om te laten zien hoe Bauby toch weer zin geeft, liet ik een fragment van de film zien, ongeveer 20 minuten, van minuut 20 tot 42 ongeveer. We zien daarin het volgende:
De logopediste Heriëtte heeft een alfabetkaart ontwikkeld, waarop de letters in volgorde van de mate van gebruik in het dagelijkse leven staan geordend. Ze leest de letters voor en als het de gewenste letter is, moet Bauby een keer knipperen: ja. Twee keer knipperen betekent nee.
Vervolgens krijgt hij gezoek van Pierre Roussin, een journalist aan wie Bauby zijn plaats in het vliegtuig afstond, waarna het gekapt werd en Roussin meer dan vier jaar in gijzeling heeft gezeten. Hij wist zijn menselijkheid te bewaren door elke dag de grote wijnmerken van Bordeaux te herhalen om zo niet in een zinloze hel te verzeilen. “Houd u vast aan de mens die u bent en u overleeft het.” wilde Roussin hem komen zeggen, ook al heeft Bauby nooit contact met hem opgenomen nadat zijn collega uit de gijzeling in Frank was teruggekeerd.

Een van zijn eerste gedicteerde zinnen aan Henriëtte is: “Ik wil dood”, wat de logopediste heel boos maakt, maar waarvoor ze zich later excuseert. Iets verderop in de film ziet hij beelden van kusten die in zee vallen en hem het leven als een reeks mislukkingen laten zien.
Als hij door die fase van zelfmedelijden heen is, zegt hij tot zichzelf: “Behalve mijn ogen heb ik mijn verbeelding en mijn geheugen nog.” Hij besluit dan het boek te schrijven waar hij al een contract voor heeft en hij gaat aan de slag.

Hoewel er in een film met een hoofdrolspeler die alleen met een oog kan knippen weinig actie zit, viel het me op dat het de leerlingen toch boeide en hen confronteerde met de grenzen van wat zij zelf onder zin verstaan. In de klassen waar zin voortdurend samenviel voor de leerlingen met geluk en genieten, kwam de beslissing van Bauby om niet meer dood te willen als een complete verrassing.
Een aanrader.